Duurzaamheid in de kunst

Als kunstenaar, en zeker als schilder, maak je gebruik van chemische stoffen voor het creëren van kunst. Daarnaast moet je bij een verkoop ook je schilderijen versturen. Helaas gaat dat onvermijdelijk samen met een belasting van het milieu en het is daarom onze verantwoordelijkheid als kunstenaars om hier nauwkeurig mee om te springen. 

In dit artikel geef ik je tips over hoe je duurzaamheid kunt toepassen als kunstenaar.

Wat is duurzaamheid

Duurzaamheid gaat over duurzame energie en over duurzaam bouwen, net als over ontwikkelingen en onze ecologische voetafdruk. Het is een breed onderwerp, waarin de mens, het milieu en de economie op een goede manier met elkaar moeten omgaan. Door netjes in balans en evenwicht te zijn, om te voorkomen dat we de planeet uitputten. En in de kunst kunnen we daar zeker ook bewust van worden en aanpassingen maken waar nodig is.

Het gaat erom dat alles wat invloed heeft op de natuur blijvende schade aan het milieu aanricht. Dit met het doel om de wereld zoals wij die kennen te behouden voor toekomstige generaties, bijvoorbeeld door verstandig met energiebronnen en het milieu om te gaan.

Maatschappelijk verantwoord ondernemen, aandacht voor het milieu en het klimaat, hergebruik van grondstoffen, zuinig omgaan met energie; het is een greep uit de antwoorden op de vraag ‘wat is duurzaamheid?’

Duurzaamheid wil dus zeggen dat we in onze behoeften voorzien zonder dat we mensen, het milieu of de economie in gevaar brengen, nu of in de toekomst. En dat is een hele uitdaging want de westerse wereld leeft nog op te grote voet. Doe mee en maak je voetafdruk een beetje kleiner door duurzaamheid in te passen in je dagelijks leven. Attendeer ook je vrienden op Allesduurzaam.nl

Een betere wereld begint bij jezelf

Misschien hoor je weleens om je heen: laten die grote bedrijven het maar opknappen, want die zijn de grootste veroorzakers van milieuschade.

Een betere wereld begint bij jezelf

Misschien hoor je weleens om je heen: laten die grote bedrijven het maar opknappen, want die zijn de grootste veroorzakers van milieuschade.

In het filmpje hierboven kun je zien dat ze zeker een punt hebben en dat de politiek hier nog grote stappen in moet maken. En misschien ontmoedigt je dit om zelf iets te doen, omdat het lijkt dat het geen zin heeft. Maar niets is minder waar. Je kleine stapjes naar een betere wereld kunnen JUIST veel betekenen.

Stel je namelijk maar eens voor dat als er een miljoen mensen een andere leefstijl gaan aannemen, wat dat voor een invloed heeft op de wereld. En als dat steeds meer bedrijven, landen en mensen zijn, dan zal er zeker een grote verandering ontstaan.

Duurzaamheid voor kunstenaars

Meer dan ooit denken ontwerpers en beeldend kunstenaars na over de uitdagingen waarvoor deze generatie staat. De natuur is voor veel kunstenaars niet meer alleen een mooi onderwerp, maar vormt ook een kompas bij het maken van artistieke keuzes. Daarnaast onderzoeken ze alternatieve technieken of materialen, die vervolgens ook in andere bedrijfstakken kunnen worden benut.

Een beter milieu begint bij jezelf en dat geldt ook voor jou als kunstenaar. Maar hoe moet je bijvoorbeeld je verfresten verwerken en hoe kun je kunst ecologisch versturen? In dit artikel geven we je tips over hoe je duurzaam kunt ondernemen als kunstenaar.

Waarom is verf slecht voor het milieu?

Zowel olieverf als acrylverf worden gezien als klein chemisch afval, wat betekent dat er schadelijke stoffen in zitten. Zo zitten er oplosmiddelen in en zijn sommige pigmenten giftig, zoals het zware metaal cadmium. Daarnaast wordt acrylverf gemaakt met een basis van acrylaten, wat plastic polymeren zijn. 

Mag olieverf of acrylverf door de gootsteen?

Gezien verf chemisch afval is, betekent het praktisch dat wanneer je verf door de gootsteen of wc spoelt je een aardig chemisch goedje in het riool dumpt. Acrylverf mag je daarom niet in grote hoeveelheden door de gootsteen spoelen. Daarnaast kunnen verfresten je afvoerleidingen verstoppen. 

Verbeter de wereld en begin bij jezelf

MIJN MOEDER

Maar als je relatief kleine hoeveelheden door de gootsteen spoelt, bijvoorbeeld het water waarin je je kwasten of penselen in hebt uitgewassen, betekent dat dan ook dat het daadwerkelijk in het milieu/water terecht komt? En hoe kun je de verf en afvalwater/terpentine dan het beste afvoeren?

Vloeibare verf weggooien 

Verf die nog vloeibaar is, bijvoorbeeld in tubes die je niet meer gebruikt, moet je bij de milieustraat inleveren. Daar wordt het netjes afgevoerd en kunnen sommige grondstoffen gerecycled worden. Verf die opgedroogd is kan bij het restafval weggegooid worden, maar wegbrengen naar de milieustraat kan natuurlijk ook.

Verder in dit artikel lees je wat je met het afvalwater of terpentine kunt doen.

Hoe kun je het beste kwasten en penselen schoonmaken?

Wanneer je klaar bent met schilderen verwijder je het gros van de verf die op de kwast of penseel zit met een vochtige doek. Hierbij druk je de verf vanaf de “krop” (daar waar de haren de bus in gaan) naar voren weg.

Wanneer je werkt met acrylverf spoel je de penselen vervolgens in een potje met water waarin een beetje afwasmiddel zit. Olieverf kun je uitwassen met een terpentine vervanger, zoals Zest-it. Hierna nogmaals het penseel schoonmaken met een vochtige doek schoonmaken. Deze handelingen herhalen wanneer er nog verf in het penseel aanwezig is.

De doek waar je de overtollige verf mee hebt verwijderd kun je gebruiken tot deze niet meer bruikbaar is en vervolgens weggooien bij het restafval wanneer de verf is opgedroogd. Je kunt ze ook inleveren bij de milieustraat, maar indroogde verfresten worden niet meer beschouwd als chemisch afval.

Wat doe je met het afvalwater of terpentine?

Nadat je je penselen hebt schoongemaakt blijf je met vuil water of terpentine zitten. Wat moet je daar mee doen om het milieu zo min mogelijk te belasten? 

Acrylverf

Acrylverf bevat acrylaten wat een type plastic is. Daarnaast kunnen er, afhankelijk van de gebruikte pigmenten, zware metalen (zoals cadmium) in zitten. Kun je dat zomaar door de gootsteen spoelen?

Ja en nee. Of liever, nee en, ja. 

De rioolwaterzuivering wordt steeds effectiever waardoor onder andere zware metalen steeds beter uit het rioolwater verwijderd worden. Het KM, het tijdschrift voor materiaaltechnische informatie voor de beeldende kunst, meldt daarnaast dat het plastic in acrylverf wordt verwijderd door het slib dat bij de rioolwaterzuivering wordt gebruikt. Alleen wanneer het hard regent en het riool moet “overstorten” (5 tot 7 keer per jaar) komt ook acrylverf in het oppervlaktewater. 

Wel wordt er vanuit de rioolwaterzuivering dringend verzocht de hoeveelheid acrylverf dat je in het riool weggooit te minimaliseren. Dit kun je doen door onderstaande tips te volgen.

1. Het water waarmee je penselen en kwasten schoon hebt gemaakt kun je het beste een paar dagen wegzetten. Gedurende deze tijd zakken een groot deel van de verfdeeltjes naar de bodem.
2. Nadat de verfdeeltjes zijn uitgezakt kun je voorzichtig de bovenste laag water overgieten in een nieuwe pot of direct in het riool. De achtergebleven acrylverf, of drap, kun je op laten drogen en bij het restafval gooien of bij de milieustraat brengen. In de volgende paragraaf vertellen we hoe je de drap sneller kunt laten indrogen.

Acrylverf in laten dampen

Vind je dit alsnog te belastend voor het milieu? Dan is een alternatieve methode om het afvalwater te laten staan zonder deksel of bedekking. Zo kan het water verdampen en blijft alleen de verf over. Wanneer die uitgedroogd is, kun je het weggooien bij het restafval.

Wel duurt verdamping van een relatief grote hoeveelheid water lang. Het verdampingsproces kun je versnellen door het afvalwater in een grote bak te gieten. Doordat er een veel groter oppervlak ontstaat dan wanneer je het in de pot laat zitten verdampt het water aanzienlijk sneller. Ook kun je de bak op een verwarming of in de zon te zetten.

Je kunt hiervoor bijvoorbeeld een balkonbak gebruiken (plantenbak voor aan een balkon), die je bij elke bouwmarkt kunt verkrijgen en die daarnaast mooi op een radiator past (staand of hangend). Let er dan op dat kinderen en/of huisdieren er niet bij kunnen en dat er geen gaten in zitten!

EDIT: Deze Olie Opvangbak is waarschijnlijk een nog beter alternatief!

Als je meer ruimte hebt, kun je ook een lekbak gebruiken. Bijvoorbeeld een lekbak voor een wasmachine.

De acrylverf blijft over en die kun je los krabben (of laten zitten) en bij het restafval weggooien.

Terpentine

Wanneer je terpentine gebruikt zorg er dan voor dat de ruimte waarin je werkt altijd goed geventileerd is. Gezien terpentine een vluchtige stof is verdampt het snel en terpentine inademen is niet bepaald gezond. Bij vaak inademen kun je er het Organo Psycho Syndroom van krijgen, ook wel OPS of schildersziekte genoemd. Uitkijken dus!

Terpentine met verfresten kun je in een gesloten pot natuurlijk direct naar de milieustraat brengen. Zeker als je voldoende glazen (!) potjes hebt, is dat een optie. Houd er rekening mee dat terpentine naast giftig ook brandbaar is, bewaar het dus voorzichtig!

Een betere optie is om het potje met een deksel erop een tijdje weg te zetten. De verf sedimenteert dan op de bodem en je kunt de bovenste laag terpentine in een nieuw potje overgieten. Zo kun je het opnieuw gebruiken. Het potje met de verfresten en het laatste restje terpentine kun je aan de lucht laten drogen (buiten, overdekt, en buiten het bereik van kinderen!) en de gedroogde verf bij het restafval weggooien of bij de milieustraat.

Ecologische verpakkingsmaterialen

Naast het maken van (chemisch) afval bij het creëren van kunst, maak je ook afval bij het verzenden van kunst naar de koper. Hierbij kun je eenvoudig enkele producten gebruiken die minder belastend zijn voor het milieu.

Beschermingsmaterialen

Je wilt natuurlijk niet dat je kunstwerk beschadigd raakt tijdens het transport, dus je verpakt het nauwkeurig.

Een vaak gebruikt product om kunst (en andere voorwerpen) te beschermen tijdens transport is noppenfolie (ook wel bubbeltjesplastic genoemd). Je gevoel zegt je waarschijnlijk dat je het liefste biologisch afbreekbaar plastic (of biodegradatie plastic) zou willen gebruiken. Dat is plastic waarvoor geen fossiele grondstoffen (zoals aardolie) gebruikt zijn.

Ondanks dat dit type plastic in de toekomst waarschijnlijk de voorkeur heeft, is het op dit moment niet goed bruikbaar voor het gros van de toepassingen. Het composteert (vergaat) namelijk niet snel genoeg om het te recyclen bij het Gft-afval. Dit plastic kan daarnaast niet gerecycled worden bij het plastic afval en moet daarom bij het restafval. Het wordt op dit moment dus gewoon verbrand. Hopelijk verandert dat in de toekomst.

Biologisch afbreekbaar plastic heeft voor sommige toepassingen wel degelijk zin. Bijvoorbeeld voor bloempotten die je in de tuin kunt begraven en langzaam kunnen composteren, of vislijnen in de zee die vanzelf vergaan en daardoor minder onnodige slachtoffers maken.

Ook al gebruik je zelf de milieuvriendelijkste verpakkingsmaterialen, als de klant alles bij het restafval gooit is het voor niets geweest. 

Voor onze zogenaamde circulaire-economie is op dit moment het zogenaamde “biobased” plastic een beter alternatief. Dit is plastic dat voor een groot deel (50% of meer) bestaat uit biologisch plastic, gemaakt uit bijvoorbeeld suikerriet. Ondanks dat het overige deel uit normaal plastic bestaat, kun je dit type plastic wel afvoeren via het plastic afval en wordt dus gerecycled! Er bestaat ook noppenfolie gemaakt van biobased plastic en dat is niet veel duurder dan normale noppenfolie, dus zeker de moeite waard!

Meer over verschillende types plastic vind je hier en meer bronnen die bevestigen dat biobased plastic nu de voorkeur heeft vind je hier en 

Betrek de klant bij het proces

Ook al gebruik je zelf de milieuvriendelijkste verpakkingsmaterialen, als de klant alles bij het restafval gooit is het voor niets geweest.

Het is daarom goed om de klant bij het proces te betrekken door te vragen om het afval netjes te verwerken. Dit kun je stimuleren door een brief bij de bestelling te voegen met daarin informatie over de materialen die je hebt gebruikt en hoe/waar de klant het kan recyclen.

Zorg er voor dat het een compacte beschrijving is, dus een paar eenvoudige zinnen met duidelijk instructies. Is de beschrijving te lang dan haakt de klant af. En laat je de brief drukken? Doe dit dan bij een ecologische drukker. 

Wat kun je als kunstenaar veranderen?

Gebruik in plaats van chemische materialen, organische materialen. Wat kun je anders doen? Hieronder een lijstje wat je kunt vervangen:

Conclusie

Je kunt als kunstenaar dus wel degelijk wat doen om je invloed op het milieu te minimaliseren. Verwerk je afval dus zo goed mogelijk, verstuur het met recyclebare materialen en vraag de klant om te helpen.

Heb je zelf nog vragen, suggesties of tips voor dit artikel? Deel ze dan hieronder!